1495, Παιχνίδια με Αόρατες Αλυσίδες

  

1495

  Στην επιστημονική κοινότητα, ρομπότ 

θεωρούνται οι μηχανές αυτές, οι οποίες

ανεξάρτητα από την εμφάνισή τους,      

είναι ικανές να αλλάξουν το περιβάλλον 

στο οποίο λειτουργούν με δράσεις.         

       

"Φεύγω φίλε μου, σύντομα,
                           [σε λίγες μέρες, για την Αμερική,
πάω στο "Λος Άλαμος", Νέο Μεξικό
                              [για να σπουδάσω "ρομποτική",
μου είπε ο φίλος μου στο Ν. Ηράκλειο
                                             [ο Γιώργος Κοκολάτος,
κάποιο πρωί χαρουμενο-λυπημένος
                                        [και ήδη ήτανε φευγάτος,
συνεχίζοντας δίνοντάς μου λεπτομέρειες,
                 ["ξέρεις αυτός ο κλάδος της επιστήμης
που μελετάει τη διαδικασία 

                                         [της κατασκευής, εκείνης
της μηχανής, που σώματα

                                    [ανθρώπινα  θ' αντικαθιστά,
και κατόπιν εντολής, πιο εύκολα

                    [θα κάνει, όλα τα δύσκολα και βαριά.

Μα όχι μόνο... αλλά και για να τσακίσουνε
                          [και να εξολοθρεύσουν για τα καλά,
"τους εχθρούς" που με το παραδοσιακό τρόπο, 
                             [με τα στρατεύματα, τα κλασσικά,

θα είχανε αμέτρητες απώλειες σε μάχες
                                  [προκειμένου να τους νικήσουν
ενώ τώρα πια, χαλαρά και κυριλάτα

                    [βάζουνε τα ρομπότ να τους λιανίσουν".

Καθότι περίεργος έψαξα... ο όρος προέρχεται
                 [απ' το "ρομπότα" (δουλειά) το Σλαβικό,
από το πασίγνωστο ευφάνταστο γραπτό
                         [του Κάρελ Τσάπεκ* έργο θεατρικό,

που ήτανε κάπως
                 [με την παραγωγική διαδικασία σχετικό.

"Τώρα, συνέχισε ο φίλος μου, αν η κατασκευή
                  [εξελίχθηκε σε ρομποτικο-δολοφονικό

όργανο, και με τα παπαγαλάκια
                                             [σε αγαστή συνεργασία,
κάνουν "επιστημονικά" τη βρώμικη 
                                  [δουλειά, με πλήρη ελευθερία,

αυτό όπως καταλαβαίνεις
                            [είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία,
που αδυνατώ με την τεχνητή, που μου 
                             [περάσανε σιγά σιγά, νοημοσύνη,

να καταλάβω πως βρέθηκε
                                [ολόκληρη η γη, σ' αυτή τη δίνη.  

Θέλει φαντασία όπως και νάχει,  
                         [η επιστήμη τούτη είναι καινοφανής,

έτσι περιζήτητος είσαι
                            [απ' όταν είσαι ακόμη σπουδαστής,
που κατα-σκοτώνονται αφεντικά,
                                      [σε ποιόν θα πρωτοεργαστείς
μετά την αποφοίτηση,
                            [εκ της όντως διαστημικής σχολής, 
σε χαιρετώ λοιπόν αγαπητέ, με στόμφο,
                         [τελειώντας μου είπε, και αναχωρώ..."

Βάζοντας, του μυαλού μου και τη δεύτερη 

    [τουρμπίνα, του φώναξα... "Για στάσου, ένα λεπτό,

έχω κι εγώ μια πληροφορία να σου δώσω
                                  [πολύτιμη, μ' αυτό το θέμα σχετική.
είπες προηγουμένως
                                  [την επιστήμη αυτή καινοφανή...
σου διαφεύγει όμως ότι το 1495, πεντακόσια

                   [χρόνια πριν, στην Αναγέννηση δηλαδή,

από ένα ντα Βιντσι-μισοφλωρεντινό

                     [το πρώτο ρομπότ είχε κατασκευαστεί

 ο περίφημος, του ευφυούς οραμαστιστή                                    *Leonardo Da Vinci
    [επιστήμονα και εφευρέτη, "Μηχανικός Ιππότης".

Αυτή άραγε να ήταν και η αρχή του τέλους
                                     [να σκλαβωθεί η ανθρωπότης ?

Σε μηχανές, μηχανάκια και διάφορα 

                                          [ευρηματικά γκατζετάκια
που με αφανή τρόπο μας μετατρέπουν
                                   [σε τελειοπημένα ρομποτάκια,
που με μαεστρία κολλούν πάνω μας
                          [όλο το εικοσιτετράωρο σα βδέλλα...

Είναι οι αόρατες αλυσίδες μας,
                                [η σύγχρονη ομαδική μας τρέλα,
η μεγαλο-αδελφο-ηλεκτρονικο-
                                    [-ψηφιακο-εμποροπανήγυρις,
μια τυφλο-βαρηκοη-μαστουρωμένη
                          [και τηλε-αποχαυνωμένη ομήγυρις. 

_____________________________________________

                      για τη συνέχεια του έργου "ΙΣΤΟΡΙΕΣ & ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ" πατήστε ΕΔΩ

       

  ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Λεονάρντο ντα Βίντσι  Ιταλός αρχιτέκτονας, ζωγράφος, γλύπτης, μουσικός, εφευρέτης, μηχανικός, ανατόμος, γεωμέτρης, παλαιοντολόγος και γιατρός, που έζησε την περίοδο της Αναγέννησης.
Θεωρείται αρχετυπική μορφή του αναγεννησιακού ουμανιστή και επιστήμονα, του αναγεννησιακού καλλιτέχνη, Homo Universalis και μια ιδιοφυής προσωπικότητα. Μεταξύ των πιο διάσημων έργων του συγκαταλέγονται η Μόνα Λίζα και ο Μυστικός Δείπνος. Εκτός από τα παραπάνω, ο ντα Βίντσι ενδιαφερόταν για την αστρονομία, τη βοτανική, τη συγγραφή, την ιστορία και τη χαρτογραφία.

*Ρομπότ του Λεονάρντο αναφέρεται σε ένα ανθρωποειδές αυτόματο που σχεδιάστηκε από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι το έτος 1495.
Ο Leonardo Da Vinci παρουσίασε το ρομπότ του σε μια γιορτή του Δούκα Sforza στο δικαστήριο του Μιλάνου το 1495.
Το ρομπότ ιππότης μπορούσε να σταθεί, να καθίσει, να σηκώσει το γείσο του να κουνήσει το λαιμό του και ανεξάρτητα τα χέρια
του. 
Ολόκληρο το ρομποτικό σύστημα λειτουργούσε με μια σειρά από τροχαλίες και τα καλώδια.
Από την ανακάλυψη των σχεδίων (1957), το ρομπότ έχει κατασκευαστεί πιστά με βάση το σχεδιασμό του Leonardo και αποδείχθηκε ότι ήταν πλήρως λειτουργικό, όπως Leonardo το είχε σχεδιάσει.

Ο μηχανικός ιππότης του Da Vinci ανακαλύφθηκε μόλις το 1957 από τον Carlo Pedretti, κρυμμένος ανάμεσα στα αμέτρητα σχέδια του μεγάλου αυτού εφευρέτη. 

Σχεδιασμένος το 1495, αναφέρθηκε η ύπαρξη του το 1974 στον κώδικα της Μαδρίτης (Codex Madrid), συνταγμένος από τον Ladislao Reti, αλλά δεν έγινε απόπειρα ανακατασκευής του.

Το 1996, ο Mark Rosheim δημοσίευσε μια ανεξάρτητη μελέτη του ρομπότ, την οποία και ακολούθησε μια συνεργασία ανακατασκευής με το ινστιτούτο της Φλωρεντίας και το μουσείο ιστορίας και επιστημών.
Ωστόσο, ένα ολοκληρωμένο μοντέλο σε φυσικές διαστάσεις κατασκευάστηκε μόλις το 2002 από τον Rosheim, στα πλαίσια των γυρισμάτων ενός ντοκιμαντέρ του BBC.
Το 2007 ο Mario Taddei έκανε μια καινούργια έρευνα στα χειρόγραφα του Da Vinci βρίσκοντας αρκετά δεδομένα για να κατασκευάσει ένα μοντέλο πιο πιστό στα αυθεντικά σχέδια.

*Ρομποτική είναι ο κλάδος της επιστήμης που μελετά τις μηχανές εκείνες που μπορούν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο στην εκτέλεση μιας εργασίας, η οποία συνδυάζει τη φυσική δραστηριότητα με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ο όρος ρομπότ πρωτοεμφανίζεται σε ένα θεατρικό έργο επιστημονικής φαντασίας του Τσέχου συγγραφέα Κάρελ Τσάπεκ το 1921 και προέρχεται από τη σλαβική λέξη robota που σημαίνει εργασία.
Η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας στις βιομηχανίες μαζικής παραγωγής αντικαθιστά τους ανθρώπους με εξειδικευμένες μηχανές που εκτελούν μια προκαθορισμένη σειρά κατεργασιών στα προϊόντα που παράγονται. Στόχος της αυτοματοποίησης, η οποία γίνεται εφικτή με την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας τον 20ό αιώνα, είναι η αυξημένη παραγωγικότητα, η βελτιωμένη ποιότητα, η αύξηση του κέρδους των επιχειρήσεων αλλά και η ελεγξιμότητα των μέσων παραγωγής.
Το 1961 κατασκευάζεται και τίθεται σε λειτουργία το πρώτο βιομηχανικό ρομπότ. Σύμφωνα με έναν ευρέως αποδεκτό ορισμό, χρονολογούμενο από το 1980, ένα βιομηχανικό ρομπότ είναι μια επαναπρογραμματιζόμενη μηχανή σχεδιασμένη να μετακινεί αντικείμενα, εργαλεία ή διατάξεις μέσω μιας ποικιλίας προγραμματιζόμενων κινήσεων, για την εκτέλεση εργασιών. Ο ορισμός αυτός αντανακλά την τρέχουσα χρήση των ρομπότ στη βιομηχανία, η οποία αποτελεί έναν αναπτυγμένο και ώριμο τομέα εφαρμογής της ρομποτικής τεχνολογίας και των προϊόντων της. Τυπικές εφαρμογές τους στη βιομηχανία περιλαμβάνουν τη φόρτωση - εκφόρτωση προϊόντων τη βαφή την κοπή κ.τ.λ.
Άλλοι τομείς εφαρμογής της ρομποτικής τεχνολογίας είναι η εξερεύνηση του διαστήματος, η ιατρική, οι αγροτικές εφαρμογές, η έρευνα και διάσωση κ.τ.λ. Η ρομποτική τεχνολογία στους τομείς αυτούς, παρά την ύπαρξη πρωτοτύπων, είναι ακόμη σε πρωταρχικό στάδιο. Τα αίτια για το γεγονός αυτό μπορούν να αναζητηθούν στην έλλειψη βαθύτερης κατανόησης των μηχανισμών ελέγχου που επιτρέπουν στον άνθρωπο να χειρίζεται επιδέξια μια ποικιλία αντικειμένων στην καθημερινότητά του. Για παράδειγμα, ο επιτυχής χειρισμός ενός ποτηριού αποτελεί μια καθημερινή ενέργεια ενός ανθρώπου, χωρίς ο ίδιος να είναι σε θέση να εξηγήσει τις λεπτομέρειες και την αλληλουχία των ενεργειών που είχαν ως αποτέλεσμα την επιτυχή έκβαση της δράσης του. Η ερευνητική δραστηριότητα για την προαγωγή της επιστήμης και της τεχνολογίας σ αυτόν τον τομέα είναι, επομένως, ιδιαίτερα έντονη.
Τα έργα επιστημονικής φαντασίας έχουν επηρεάσει τους περισσότερους στον τρόπο με τον οποίο φαντάζονται τα ρομπότ. Από τα βιβλία του Ρώσου συγγραφέα Ισαάκ Ασίμωφ τη δεκαετία του 1940 έως τα κινηματογραφικά έργα, όπως Ο πόλεμος των άστρων, τα ρομπότ παρουσιάζονται σαν ανθρωποειδή τα οποία μπορούν να περπατούν, να μιλούν, να βλέπουν, να ακούνε και, σε μερικές περιπτώσεις, να είναι προικισμένα με αισθήματα. Στην επιστημονική κοινότητα, ρομπότ θεωρούνται οι μηχανές αυτές, οι οποίες ανεξάρτητα από την εμφάνισή τους, είναι ικανές να αλλάξουν το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν, μέσα από δράσεις που ακολουθούν κάποιους εγγενείς κανόνες και με βάση δεδομένα για το ίδιο το ρομπότ και για το περιβάλλον του, που αποκτώνται από τα αισθητήρια με τα οποία είναι εφοδιασμένο.

* Κάρελ Τσάπεκ Karel Čapek 1890 - 1938, Τσέχος μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας, γεννημένος στο Μάλε Σβατονόβιτσε της ανατολικής Βοημίας. Το θεατρικό έργο του "R.U.R." (Διεθνικά Ρομπότ του Ρόσσουμ), που έγραψε το 1920 και που αποτελεί δίχως άλλο τη μεγαλύτερη επιτυχία του, καθώς και "Η Ζωή των Εντόμων" (1921), χάρισαν στον Τσάπεκ παγκόσμια φήμη.

Τα "Ρομπότ" τα εμπνεύστηκε από ένα εβραϊκό μύθο για ένα μηχανικό άνθρωπο (γκόλεμ) στη μεσαιωνική Πράγα. Φαντάστηκε ένα κόσμο μηχανοποιημένο, όπου κάθε δουλειά γίνεται από ανθρώπους-μηχανές. Τους τεχνητούς αυτούς ανθρώπους τους ονόμασε "ρομπότ", ένα νεολογισμό από την τσέχικη λέξη "robota" (= εργασία), που καθιερώθηκε διεθνώς, όταν το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο της Πράγας το 1921. 

Η υπόθεση του έργου ήταν ένα επίκαιρο μήνυμα για τον κίνδυνο του μηχανοποιημένου πολιτισμού. 

Όμως και τα επόμενα έργα του μελλοντολόγου, με την αλληγορική γραφή, συγγραφέα είναι πολύ σημαντικά και πάει τη σκέψη του κοινού της εποχής, παρά κάτω. 

Στη "Ζωή των Εντόμων", ο Τσάπεκ - σε συνεργασία με τον αδελφό του - δίνει με εξπρεσιονιστική φαντασία μια εικόνα της ζωής των εντόμων, με την οποία παραλληλίζει τις μωρίες και τη ματαιότητα της ανθρώπινης ζωής.

'Ενα ακόμα δραματικό έργο του Τσάπεκ, "Η Υπόθεση Μακροπούλου" το 1923, έγινε αργότερα όπερα από τον Λέος Γιάνατσεκ (Leos Janacek, 1854 - 1928) - σατιρίζει τον πόθο του ανθρώπου για την αθανασία. 

Το έργο που έγραψε με τον αδελφό του, "Αδάμ ο Δημιουργός" το 1927, είναι ένα φιλοσοφικό δράμα, όπου δείχνει τον Άνθρωπο - Αδάμ να καταστρέφει τον κόσμο και να επιχειρεί να τον ξαναδημιουργήσει με συνθήκες καλύτερες. Εδώ ο συγγραφέας καθιερώνει τον άνθρωπο ως θεμελιακό στοιχείο του σύμπαντος.

Γράφοντας τη "Λευκή Μάστιγα" το 1937, ο Τσάπεκ συνέχισε να προκαλεί με κοινωνικές διαμαρτυρίες,  αφού κάνει επίθεση κατά του ολοκληρωτισμού. 

Η "Μάνα" το 1938, είναι μια προειδοποίηση για τον πόλεμο που πλησίαζε. 

Με το"Δύναμη και Δόξα" το 1938 θα έχει ένα οργισμένο ξέσπασμα ενάντια στους δικτάτορες και σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού.

Τα έργα του Τσάπεκ έκαναν το θέατρο της Τσεχοσλοβακίας από τα πιο ζωτικά της προπολεμικής Ευρώπης. Όλα τα έργα του αποδείχνουν τη μεγάλη θεατρική του δεξιοτεχνία. Ακόμα πρέπει να γίνει αναφορά και στις περίφημες εξπρεσιονιστικές και φουτουριστικές σκηνογραφίες του αδελφού του που σίγουρα βοηθούσαν πολύ ώστε να αναδειχθεί εμπνευσμένη σκέψη του Τσάπεκ, που διακρίνεται για το βαθύ κοινωνικό αίσθημα και τον ειρωνικό σκεπτικισμό της και προδίδει την έντονη επίδραση του Μπερξόν και των Αμερικανών πραγματιστών. 

*Αναγεννησιακός Ουμανισμός («Ουμανισμός» σημαίνει «ανθρωπισμός», μεταφορά από το νεολατινικό Humanismus) αναφερόμαστε στην πνευματική κίνηση που εκδηλώθηκε στη δυτική Ευρώπη, κατά το τέλος του Ύστερου Μεσαίωνα, συγκεκριμένα από το 1400 έως και το 1650, με την αρχή της περιόδου της Αναγέννησης.
Είναι ρεύμα πνευματικό, που στόχευε στην πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε ως τότε. Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στα αρχαία κείμενα, ως ένα μοντέλο ζωής, γραφής και σκέψης. Γενικότερα ο όρος Humanitas /Ανθρωπιστής νοείται ως ο πολιτισμός που ολοκληρώνοντας τις φυσικές ιδιότητες του ανθρώπου, τον κάνει άξιο του ονόματός του.
Αυτή η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τα αρχαία κείμενα, και η προσπάθεια εξύψωσης του ανθρώπινου πνεύματος στην κριτική και ορθολογική του διάσταση με επιστροφή στις κλασικές πηγές της Ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας ξεκίνησε από τη Φλωρεντία και την Νάπολη.
Οι Ανθρωπιστές της Αναγέννησης χαρακτηρίζονται από την βούληση τους να ερευνήσουν αρχαία κείμενα και να αφομοιώσουν τις αξίες του κλασικού κόσμου σε όλα τα επίπεδα, από την τέχνη μέχρι και την μελέτη πρακτικών και φυσικών επιστημών. Στους Ανθρωπιστές της Αναγέννησης επικρατεί η έντονη αίσθηση του ατόμου να κατανοήσει και να αλλάξει τόσο τον εαυτό του όσο και τον κόσμο, αναζητώντας ορθολογικές απαντήσεις και όχι θρησκευτικές. Ως κίνημα αποτελεί την εκβάθυνση ή και την απάντηση που προσέφερε η περίοδος της Αναγέννησης στο ρεύμα του Σχολαστικισμού του Μεσαίωνα.        

 Απόσπασμα από το έμμετρο έργο  

"ΙΣΤΟΡΙΕΣ και ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ  

Στίχοι - Κείμενα: Παναγιώτης Β. Ματαράγκας 

Επιμέλεια - Αποτύπωση: Κ. Γ. Ραπακούλια 

   Ιστορίες και Υστερίες της Ιστορίας