1825, "Άξιοι είναι της Απελευθέρωσής τους..."

 

1825

Δεκέμβριος, στην πρωτεύουσα Πετρούπολη* θα γινόταν η ορκωμοσία του Τσάρου,

                      [του Νικολάου Β', μισητού για τα πιστεύω του, όταν η ομάδα των Δεκεμβριστών*

προέβη στην πρώτη ανοιχτή ένοπλη εξέγερση στη Ρωσία με σκοπό τη συντριβή

                                  [της απολυταρχο-κυριαρχίας, με επαναστάτες από την τάξη των ευγενών.

Στο μανιφέστο της εξέγερσης γινόταν λόγος για ανατροπή της κυβέρνησης, 

                              [συγκαλούνταν Συντακτική Συνέλευση, να ορίσει νέο πολίτευμα της Ρωσίας

και να λύσει οριστικά, όλα τα προβληματικά σημεία του Συντάγματος,

                                       [τέλος δε, κήρυττε με ρηξικέλευθο τρόπο τα περί πολιτικής ελευθερίας.

               

Ο Νικόλαος που ήταν πληροφορημένος από καταδότες για τα σχέδιά τους, 

                                          [κάλεσε τα πιστά του στρατεύματα να κυκλώσουν τους επαναστάτες, 

οι Δεκεμβριστές αντιστάθηκαν για αρκετές ώρες, μάταια όμως,

                               [σαν νύχτωσε η εξέγερση είχε κατασταλεί με γεμάτες πτώματα τις στράτες.

Λέγεται ότι η δική μας επανάσταση επηρέασε Ρώσους προοδευτικούς 

                     [να επαναστατήσουν με εκείνο, όπως χαρακτηρίστηκε κίνημα των Νεωτεριστών,

υποστηριγμένο και προωθημένο από πολλούς σπουδαίους του πολιτισμού

                      [που έγραφαν και ομιλούσαν επίσης με θέρμη υπέρ των Ελλήνων επαναστατών                 

Τί να γινότανε όμως στην Ελλάδα εκείνη τη χρονιά ? αλλοίμονο όλα μαύρα,

           [στην εξουθενωμένη από τους δύο εμφύλιους χώρα, σαν να μην έφτανε η άνιση μάχη,

που δίναν οι Έλληνες κατά μιάς πανίσχυρης αυτοκρατορίας

                    [αλλά και κατά του εαυτού τους (εμφύλιοι)… σε κάποια της Πελοποννήσου άκρη, 

στη Μεθώνη τον Φεβρουάριο, αποβιβάζεται ένας πανίσχυρος Αιγυπτιακός στρατός,

                               [σ’ ένα απ’ τα πέντε οχυρά στο Μοριά που κρατούσαν ακόμη οι Οθωμανοί..

αμέσως κινά και δεν αφήνει ζωντανούς στο διάβα του, καίγοντας και καταστρέφοντας

                    [οτιδήποτε η γη παράγει, μόνο στάχτες να βρίσκουν όσοι θα επιζήσουνε γραικοί.

          

Εννιά Μαρτίου τον χτυπούν δύο φορές πρώτοι οι Μανιάτες στη περιοχή Νεόκαστρου,
        [ηττώνται, πέφτει ο Ι. Μαυρομιχάλης…. στις 15 αναλαμβάνει ο εξ Ημαθίας οπλαρχηγός
Α. Καρατάσος και με τους διακόσιους Μακεδόνες του, ταμάμ Μακεδονική φάλαγγα,
                   [σκορπίζει πανικό και τρέπεται σε φυγή ο εκ πέντε χιλιάδων Αιγυπτιακός στρατός.

Κατόρθωμα εντυπωσιακό αλλά χωρίς ουσία, αφού ήτανε εμφανές θα μας νικούσαν,
                   [κι όταν πια πέφτει κι η Σφακτηρία στις 26, η Κυβέρνηση στέλνει να αναμετρηθεί
με τους Τουρκοαιγύπτιους τον Παπαφλέσσα, με όσες δυνάμεις είχε στη διάθεσή της,
            [μιά εκστρατεία με προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα, γιατί ότι θα μπορούσε να νικηθεί
ο τεράστιος μοντερνοεξοπλισμένος αιγυπτιακός στρατός, κανένας δεν το πίστευε,
                             [και όλοι γνώριζαν πως ίσως μόνο ο Κολοκοτρώνης μπορούσε κάτι να κάνει !
(Μία παρένθεση είναι απαραίτητη εδώ καθώς στη μάχη της Σφακτηρίας, έλαβε μέρος,
                           [ή τέλος πάντων παρευρίσκετο, και ο Μαυροκορδάτος ο τέως πρωθυπουργός,
που περιπετειωδώς διεσώθη, οι αντιπαλοί του τον είπαν και τον λένε “ρίψασπη”...
                                [αλλά πρωθυπουργούς σε 6 μάχες νάναι παρόντες, δεν πολυείδε ο Ρωμιός..

Προ αδιεξόδου οι Κουντουριωτομαυροκορδάτοι ρίξαν τα μούτρα τους, τον Γέρο
                      [αποφυλακίζουν και αρχιστράτηγο τον ορίζουν... μα εκείνος τί να πρωτοκάνει ?
Σε δυό μέρες φτάνουνε και τα θλιβερά μαντάτα, ο Παπαφλέσσας και 600 παλικάρια,
              [πέσανε όλοι ηρωικά μαχόμενοι, της επανάστασης το φως τρεμόσβηνε ανησυχητικά.

Ο Ιμπραήμ στη Πελοπόννησο κι ο Κιουταχής στη Στερεά Ελλάδα,
                                         [ήτανε πια κυρίαρχοι του παιχνιδιού και ο έμπειρος γέρος του Μοριά,
διατάσσει ανταρτοπόλεμο και μόνο, θάταν αυτοκτονία να μετρηθούνε κατά μέτωπο,
                           [όπως στο Δραγατσάνι, στο Πέτα, στο Μανιάκι, που αυτοκτόνησαν κανονικά,
«...μόνο σ’ ενέδρες να χτυπάτε, παντού και πάντοτε ξαφνικά κι απρόσμενα,
                               [30 με 40 την ημέρα κόβαμε από δαύτους» γράφει ο ίδιος χαρακτηριστικά,
«τρόπος καλύτερος δεν υπήρχε, ήταν αδύνατον να δώκουμε μάχη μετωπική...»
                 (μετωπική τού ζητούσαν οι αμαχο-επιπολαιο-άπειροι απ’ την κυβέρνηση πιεστικά.)
Οι δύο εχθρικοί στρατοί με Ιμπραήμ και Κιουταχή σαρώσανε τα πάντα,
              [πάει η Τρίπολη, καίγονται πόλεις και χωριά, το Μεσολόγγι μόνο αμύνεται σθεναρά…


Αδιέξοδο... χανόμαστε... τίποτα πλέον δεν μπορεί να τους να σταματήσει
                         [κι αποφασίζεται από: Βουλευτικόν, Εκτελεστικόν, καπετάνιους, οπλαρχηγούς,
Κολοκοτρώνη, Μιαούλη, Ζαΐµη, Δεληγιάννη και άλλους, να συνταχθεί έγγραφο
                                    [κι αφού υπογραφεί απ’ όλους, στους τότε θαλασσοκράτορες Βρετανούς
στις 24/7 με τον Μιαούλη Αθανάσιο, γιο του ναυάρχου, επειγόντως να αποσταλεί
                            [δηλώνοντας πως θα ξανασκλαβονόμασταν άνευ της δικής τους προστασίας:
«Τό Έλληνικόν “Έθνος θέτει έκουσίως τήν ίεράν παρακαταθήκην
                   [τής αύτού έλευθερίας ύπό τήν µοναδικήν ύπεράσπισιν τής Μεγάλης Βρετανίας».

Η απάντηση της Αλβιώνος έφτασε “αρνητική” στις 13 του Οκτωβρίου,
                                     [απογοήτευση, κατήφεια, κι οι πάντες πλεύσαν σε πέλαγος απελπισίας,
όμως δεν ήταν έτσι, υπόγειες ήταν οι διαδρομές των Βρετανών να μας ποδηγετήσουν,
                     [και το φρόντιζαν μουλωχτά απ’ το 1823 με στυλ “αγγλέ” ελιγμούς διπλωματίας,

δεν θέλαν τον Σουλτάνο να δυσαρεστήσουν, που ήταν στο δρόμο τους προς την Ανατολή,
                                                        [αρνούμενοι δε την "πρότασή" μας τάχα, του έκαναν το φίλο,
και στάχτη του ρίχνανε στα μάτια … δεν έπρεπε με τίποτα η σύμμαχός τους, η Ρωσία,
                   [να μας λευτερώσει και νάχει επιρροή, έτσι το δούλευαν στο σκότος αλλά με ζήλο.


Οι Έλληνες που δεν γνώριζαν τα σχέδια των Βρετανών, μαύρισαν με την απάντηση,
                                   [όμως με πείσμα συνέχισαν τον αγώνα σαν να μην συνέβη τίποτα μαθές.
Κίτσος Τζαβέλας* και Φωτομάρας* μπήκαν στο Μεσολόγγι
                   [ενισχύοντάς το, αφού χτυπήσαν και διασπάσαν του Κιουταχή τους πολιορκητές.


Όσο για την υπόλοιπη Ελλάδα κάθε οπλαρχηγός πλέον, αρχιστράτηγος είναι
         [της περιοχής του και κτυπάει αστραπιαία όπου τουρκοαιγύπτιους βρίσκει κατακτητές,
ο Υδραίος Βώκος* στη θάλασσα τα ίδια, κτυπά κι εξαφανίζεται, οι Κρήτες παίρνουν
                                [τα φρούρια Γραμβούσας-Κισσάμου πολεμώντας μετά περισσής ανδρείας
ο Καραϊσκάκης αποδεκατίζει στον Κραβασαρά σώμα στρατού των Οθωμανών
                        [εξορμώντας από το Δραγαμέστο (σημερινό Καραϊσκάκης Αιτωλοακαρνανίας)
ενώ άλλοι Έλληνες οπλαρχηγοί κτυπούν αλύπητα τους τουρκοαιγύπτιους
                                      [σε Τρίκορφα Τριπολιτσάς, στην Πιάνα και στη Ζαράκοβα Μαντινείας.


Εκείνο όμως που άφησε άναυδους τους Ευρωπαίους κι ολόκληρο τον κόσμο
                                           [ήτανε όταν ο Κωνσταντής Κανάρης* παίρνει απόφαση να σαλπάρει, 

να πάει Αίγυπτο, τον στόλο του Μεχμέτ Αλή να κάψει... γιατί ταμένο τούχε ο Σουλτάνος
                                        [πως αν μας σφάξει, την Κρήτη και τον Μοριά ρεγάλο αυτός θα πάρει.


Ο οραματιστής Κωσταντής, ξανά την Ελλάδα μόνος στα χέρια του θα σηκώσει,
                                              [όπως το ‘22 που στον αέρα τίναξε Αγαρηνούς κάπου δύο χιλιάδες,
μαζί με την ναυαρχίδα τού καπετάν πασά Καρά Αλή στη Χίο...
                                                            [ή τότε πούχε κάνει τα μαλλιά τους να τραβάνε οι πασάδες
ανατινάζοντας και την υποναυαρχίδα του νέου αρχιναυάρχου
                                                 [Κακλαμάν μεχμέτ Πασά, μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας το στενό,

“με οκτακόσιους στον αέρα”, το ίδιο κι ‘κείνον τον Αύγουστο του ‘24
                                                                    [την τουρκική φρεγάτα, κοντά στη Σάμο, νότια θαρρώ,
‘κδικούμενος, την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών...
                                                              [έτσι λοιπόν και τώρα, το μπουρλοτιέρικο του Κωνσταντή
τραβά φωτιά να βάνει και πυροτέχνημα να κάνει μέσα στη νύχτα,
                                                 [τα εξήντα πολεμικά του μεγαλομανή βασιλιά-πασά Μεχμέτ Αλή.

Ο θρυλικός μας ήρωας εισέρχεται “μετά άνδρείας καί τόλμης περισσής,
                                                  [έν μέσω σκότους, είς τόν πολεμικόν ναύσταθμον Άλεξανδρείας”,
βιρτουόζος πια... τού θάνατου, τα εκρηκτικά κολλάει,
                                                              [σε μία αποστολή που σήμερα θα τη λέγαμε, αυτοκτονίας,
κι αφού αυτός κι οι ψυχωμένοι του, γεροκοτσάρουν το μπομπρέσο
                                                                                     [απομακρύνονται κωπηλατώντας σαν τρελοί
ενώ απ΄τα καράβια καυτό μολύβι όλοι μαζί τούς ρίχναν...
                                                                        [σφυρίζαν τα βόλια γύρω τους που πέφτανε βροχή….

Ετούτη τη φορά όμως δεν βρόντηξαν οι θάλασσες κι οι ουρανοί,
                                                      [η “αστοχία υλικού” το αίτιο... που δεν εσκάσαν τα μπουρλότα,
αλλά αυτό το απίστευτο τόλμημα, κινητοποίησε πιότερο
                                               [το ευρωαμερικανικό φιλελληνικό κίνημα, που μπήκε σε νέα ρότα,
και ο σεμνός Ψαριανός μας ήρωας Κανάρης
                                                                       [κέρδισε λάμψη και φήμη παγκοσμίως, τόσο μεγάλη,
ώστε τη δράση και το θάρρος του μνημόνευσαν με την γραφίδα τους*
                                                              [ποιητές και συγγραφείς όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλοι.

__________________________________________________________________________________

 

                         για τη συνέχεια του έργου "ΙΣΤΟΡΙΕΣ & ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ" πατήστε ΕΔΩ

       

  ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ  

* Πετρούπολη, Ιδρύθηκε από τον τσάρο Πέτρο Α΄ το 1703 ως το παράθυρο της Ρωσίας στην Ευρώπη. Εννέα χρόνια αργότερα από το 1793 και μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 ήταν πρωτεύουσα του αχανούς κράτους. 

   Το όνομα της πόλης παρακολουθεί τις κατά καιρούς πολιτικές εξελίξεις. Ιδρύθηκε ως Πετερμπούργκ (Πετρούπολη), όμως το 1914 μετονομάστηκε σε Πετρογκράντ, διότι το Πετερμπούργκ θύμιζε γερμανικά και οι Γερμανοί ήταν τότε αντίπαλοι των Ρώσων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

   Μετά το θάνατο του Βλαντίμιρ Λένιν και έως το 1991 ονομαζόταν Λένινγκραντ (Ленингра́д, στις δυτικές γλώσσες ακουγόταν προπαροξύτονο). 

   Μολονότι η πόλη έπαψε να ονομάζεται Λένινγκραντ μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το όνομα αυτό διατηρήθηκε στην ονομασία του Όμπλαστ Λενινγκράντ, της ομοσπονδιακής ενότητας που περιβάλλει την πόλη. Η πόλη επί το πλείστον αποκαλείται λανθασμένα «Αγία Πετρούπολη» στα ελληνικά, γιατί η συγκεκριμένη ονομασία παραπέμπει στο νόημα Άγια Πόλη του Πέτρου (στην πραγματικότητα είναι Πόλη του Άγιου Πέτρου). Πολύ ελάχιστα χρησιμοποιείται η σωστή ονομασία «Αγιοπετρούπολη», ενώ αρκετά ευρύτερα αυτής η απλή ονομασία «Πετρούπολη». 

* Δεκεμβριστές, Ρώσοι επαναστάτες προερχόμενοι από την τάξη των ευγενών. Ο περιορισμένος χαρακτήρας του ταξικού τους αγώνα έβαλε τη σφραγίδα του στην εξέγερσή τους, που, σύμφωνα με τα συνθήματά της, ήταν αντιφεουδαρχική και συνδεόταν με την ωρίμανση των προϋποθέσεων της αστικής επανάστασης στη Ρωσία.

   Όταν τη θέση του Αλέξανδρου Α' , που πέθανε ξαφνικά και τη θέση του θα έπαιρνε ο αδελφός του Νικόλαος Β’, αντιπαθής για τις στρατοκρατικές του απόψεις και μεθόδους, 

η οργάνωση των επαναστατών αποφάσισε εξέγερση, ορίζοντας την ημέρα της ορκωμοσίας, 

14 Δεκεμβρίου, στην Πετρούπολη. 

   Το σχέδιο προέβλεπε την παρεμπόδιση της ορκωμοσίας, το ξεσήκωμα των στρατευμάτων, που συμπαθούσαν τους Δεκεμβριστές, τη μεταφορά τους στην Πλατεία της Γερουσίας και με τη δύναμη των όπλων (αν δε βοηθούσαν οι διαπραγματεύσεις) να μην επιτρέψουν στη Γερουσία και το Κρατικό Συμβούλιο να ορκίσουν τον καινούριο τσάρο.    

   Στο μανιφέστο της εξέγερσης γινόταν λόγος για ανατροπή της κυβέρνησης, κατάργηση της δουλοπαροικίας, απαγόρευση της υποχρεωτικής στρατολογίας, διακηρύσσονταν οι πολιτικές ελευθερίες και συγκαλούνταν η Συντακτική Συνέλευση, η οποία θα έλυνε οριστικά το πρόβλημα του συντάγματος και της μορφής διακυβέρνησης της Ρωσίας.

   Στην εξέγερση πήραν μέρος περίπου 3.000 στρατιώτες με τους διοικητές τους και ενώ το συγκεντρωμένο πλήθος ήταν σαφώς υπέρ των επαναστατών, ορισμένα λάθη της ηγεσίας των Δεκεμβριστών οδήγησαν σε αποτυχία. Ο Νικόλαος πληροφορημένος από καταδότες για τα σχέδιά τους, φρόντισε να φέρει από τα ξημερώματα τα μέλη της Γερουσίας και του Κρατικού Συμβουλίου στον τόπο της ορκωμοσίας, ενώ κάλεσε τα πιστά του στρατεύματα να κυκλώσουν τους επαναστάτες. Οι Δεκεμβριστές αντιστάθηκαν για αρκετές ώρες, ενώ σκοτώθηκαν πάνω από 80. Όταν νύχτωσε, η εξέγερση είχε κιόλας κατασταλεί.

   Η εξέγερση των Δεκεμβριστών, κατέχει σημαντική θέση στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος της Ρωσίας. Ήταν η πρώτη ανοιχτή ένοπλη εξέγερση με σκοπό της συντριβή της απολυταρχίας και την κατάργηση της δουλοπαροικίας. Ο Λένιν τοποθετεί τους Δεκεμβριστές στην αρχή της περιόδου του επαναστατικού κινήματος.

* Κίτσος Τζαβέλλας, ο δευτερότοκος γιος του Φώτου  και εγγονός του Λάμπρου Τζαβέλα και της Μόσχως.  Μετά την συνθηκολόγηση του 1803 οι Σουλιώτες έφτασαν στην Πάργα και μετά στην Κέρκυρα, όπου μεγάλωσε ο Κίτσος, με τις ιστορίες του Σουλίου που είχαν γίνει θρύλος. Τα 19 του χρόνια τον βρίσκουν να είναι ήδη μυημένος Φιλικός.   

   Στη πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου από 20 Οκτ – 31 Δεκ 1822, η συμβολή των Σουλιωτών και ιδιαίτερα των οπλαρχηγών Κίτσου Τζαβέλα και Μάρκο Μπότσαρη, ήταν μεγάλη όπως και η συνεισφορά του στην μάχη της Άμπλιανης όπου επωφελούμενος την δυσχερή θέση του εχθρού, επιτέθηκε την στιγμή που έπρεπε με τους άνδρες του και ανάγκασε τους Οθωμανούς σε άτακτο φυγή.  

   Στις 7 Απρίλη του ‘25 πάλι για να αντιμετωπίσουν τους Αιγυπτίους του Μπραΐμη που αλώνιζε στην Πελοπόννησο, είχε σταλεί σώμα του Κίτσου μαζί τα υπόλοιπα ελληνικά σώματα, των Καραϊσκάκη, Δράκου και Κώστα Μπότσαρη, απέναντι  σε έναν πολυάριθμο, πάνοπλο και οργανωμένο στρατό. Τέσσερις μήνες μετά, στις 7 Αυγούστου μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και όταν ο Κιουταχής απείλησε το μικρό νησί Κλείσοβα το Μάρτιο του 1826 ο Τζαβέλας έσπευσε με λίγους άνδρες να ενισχύσει την άμυνά του.  

   Οι Τζαβελλαίοι καταγόμενοι από την Ντράγανη ή Δράγανη (Αμπελιά) Θεσπρωτίας απόγονοι του Παπα-Ζάχου (παπα-Ζαχαρίας), ήταν από τις ηγετικές οικογένειες που ίδρυσαν αρχικά το χωριό του Σουλίου, από τις οποίες ξεκίνησε και ο  προεπαναστατικός αγώνας και συνεχίστηκε με την επανάσταση του 1821.    

   Τον Απρίλιο του 1826 θα τον βρούμε πάλι να πρωταγωνιστεί κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου επικεφαλής 2.500 ανδρών, από τους οποίους σώθηκαν μόνο 1.300 και να καταφεύγει στα Σάλωνα (Άμφισσα).  Το 1827, να πολεμάει στην Αττική πλάι στον Γ. Καραϊσκάκη και μετά το θάνατό του να διορίζεται αρχηγός του στρατοπέδου στον Πειραιά. Σαν πληρεξούσιος των Σουλιωτών στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση είναι σώφρων και αμετακίνητος στα εθνικά θέματα.  Το 1828 ο Καποδίστριας θα το χρήσει χιλίαρχο της Α΄ χιλιαρχίας, με πεντακοσίαρχους τους Χρήστο Φωτομάρα και Γιαννούση Πανομάρα και τον Αύγουστο ο Κίτσος θα εκστρατεύσει στην Κεντρική Στερεά με 1.400 συνολικά άνδρες και αφού θα ενωθεί και με άλλες τοπικές ελληνικές δυνάμεις το Φθινόπωρο πια θα απελευθερώσουν ολόκληρη την περιοχή του Καρπενησίου. 

   Στις 13 Μαρτίου του νέου χρόνου (1829) θα πάρει στα χέρια του το Αντίρριο και μαζί με τα παληκάρια του θα συνεχίσει προς την Ναύπακτο να συναντήσει τον Κιορ Ιμπραήμ πασά που είναι οχυρωμένος με 5.000 πολεμιστές. Λίγες μέρες πολιορκία και θ’ αναγκάσει τους Οθωμανούς να υπογράψουν ανακωχή και να αποχωρήσουν. Στις 22 Απριλίου στο Ιτς Καλέ κυμάτιζε η σημαία της ελεύθερης Ναυπάκτου. 

   Ο Τζαβέλας που είχε συνταχθεί με τον Ι. Καποδίστρια μετά τη δολοφονία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, αναμίχθηκε στις συγκρούσεις που ακολούθησαν.  Τον Σεπτέμβριο του 1833 ο Κίτσος φυλακίστηκε, μαζί με τον Θεόδωρο και Γενναίο Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα από την αντιβασιλεία.  

   Αργότερα, που ο Όθων απέκτησε ισχυρά ερείσματα στους Σουλιώτες, διόρισε υπασπιστές του τον Κίτσο Τζαβέλα και τον Νότη Μπότσαρη.  Οι Τζαβέλας όμως και Γενναίος Κολοκοτρώνης, Κώστας Μπότσαρης και Γεώργιος Κουντουριώτης που είχαν κουραστεί, από τους κινδύνους και απογοητεύσεις όσες φορές είχαν αντιστρατευτεί το καθεστώς, αναζήτησαν ηρεμία και ασφάλεια στη βασιλική προστασία, το ίδιο και η Φωτεινή Τζαβέλα, αδερφή του Κίτσου, που είχε παντρευτεί τον Γενναίο Κολοκοτρώνη, γιο του Γέρου του Μωριά, είχε διατελέσει κι εκείνη κυρία επί των τιμών στη βασιλική αυλή του Όθωνα. 

   Στις 6 Αυγούστου 1844 ο Κωλέττης σχηματίζει κυβέρνηση, με Υπουργό Στρατιωτικών το Κίτσο Τζαβέλα. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1847, μία εβδομάδα μετά το θάνατο του Κωλέττη, (31 Αυγ 1847) , ο Όθων αποφάσισε να διατηρήσει στην κυβέρνηση το κόμμα του εκλιπόντος

Κωλέττη, αναθέτοντας την πρωθυπουργία στον Υποστράτηγο Κίτσο Τζαβέλα. Ο Σουλιώτης ήρωας είχε πλήρη και μετριόφρονα επίγνωση του εαυτού του (ήταν αγράμματος) και είχε αρνηθεί ήδη, τρία χρόνια πρωτύτερα, να γίνει Υπουργός, όπως αναφέρει ο Α. Γούδας στους «βίους παράλληλους».  Η εξάμηνη πρωθυπουργία του Κίτσου Τζαβέλα συνέβη εν μέσω αναταραχών από ανταρτικά κινήματα που δρούσαν από την εποχή του Κωλέττη και ο Τζαβέλας παραιτήθηκε από πρωθυπουργός στις 6 Μαρτίου 1848.

   Το 1854, στην Ήπειρο που έλαβε χώρα μεγάλο επαναστατικό κίνημα, με απανωτές επιτυχίες υπέρ των επαναστατών, δεν θα μπορούσε να λείπει βέβαια από το πλευρό των επαναστατών ο Κίτσος Τζαβέλας, μαζί του προσέτρεξαν παλαίμαχοι Ηπειρώτες. Η πορεία των γεγονότων τον ανέδειξε αδιαφιλονίκητο αρχηγό των ελληνικών δυνάμεων. 

   Μετά όμως την 12η Απριλίου έγινε εμφανής η έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων των επαναστατών, που αντιμετώπιζαν κατά πολύ υπέρτερες δυνάμεις. Σύμμαχοι δε των Τούρκων φανερά η Αγγλία και η Γαλλία, ως και ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδος  με την κατοχή του Πειραιά. 

   Η Ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να σταματήσει την βοήθεια που χορηγούσε, ανεπίσημα, στο επαναστατικό κίνημα και να διατάξει την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών. Η μαζική τουρκική επίθεση στο στρατόπεδο Πέτα στις 13 Απρ 1854 έκρινε και την τελική έκβαση της επανάστασης. Οι Σουλιώτες συνέχισαν να μάχονται στα Πέντε Πηγάδια μέχρι τις 6 Μαΐου που συμφωνήθηκε η αμνήστευση τους.

   Ο Κίτσος Τζαβέλας όπου είχε αναλάβει την αρχηγία όλου του Αγώνος, αφού είδε τις ελπίδες του να χάνονται, πέθανε στην Αθήνα 9 Μαρτίου 1855, όπως λέγεται, από μαρασμό. 

* Χρήστος Φωτομάρας, Σουλιώτης καπετάνιος. Είχε υπό τις διαταγές του σώμα αγωνιστών και πήρε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις. Στις 7 Αυγούστου 1825 μαζί με τον ξάδερφό του Κίτσο Τζαβέλλα μπήκαν στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και στην έξοδο κατάφερε να σωθεί, αναγκαζόμενος όμως να πετάξει τα άρματά του. 

   Η εγκατάλειψη ρούχων ακόμη και όπλων κατά την Έξοδο ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Κατόπιν πήγε στο Ναύπλιο όπου ο πατέρας του ήταν φρούραρχος του Παλαμηδίου και αργότερα της Ακροναυπλίας. Τον Άυγουστο του 1826 πήρε μέρος στη μάχη της Καρικαργιάς των Καλαβρύτων με σώμα Σουλιωτών υπό τις διαταγές του Δ. Πλαπούτα του οποίου την κόρη είχε παντρευτεί.

   Ο πατέρας του Θανάσης ή Νάσος Φωτομάρας το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στα 1820-22 αγωνίστηκε στο Σούλι εναντίον του Aλή και των σουλτανικών στρατευμάτων. Μετά την αποχώρηση των Σουλιωτών κατέφυγε στην Κέρκυρα και από εκεί πέρασε στην Πελοπόννησο. Το 1824 διορίστηκε φρούραρχος Παλαμιδίου. Το 1831 ήταν πρόεδρος του Εκτάκτου στρατοδικείου που διεξήγαγε τη δίκη του Γεωργίου Μαυρομιχάλη για τη δολοφονία του Καποδίστρια.

* Υδραίος Βώκος, ή Μπώκος, το πραγματικό επίθετό του. 

Δύο είναι οι εκδοχές για το Μιαούλης, μια από το διάταγμα 

στα κουπιά “Μία ούλοι!” στους ναύτες του, ή όταν αγόρασε 

το “Μιαούλ”, ένα τούρκικο μπρίκι.

    Ονομαστός κουρσάρος της Ανατολικής Μεσογείου έφηβος, χωρίς πολλά γράμματα να κατέχει μα ευφυής έκανε σεβαστή περιουσία, σπάζοντας τον αποκλεισμό των Άγγλων, 

στους Ναπολεόντειους πολέμους, ανεφοδιάζοντας την Ισπανία. 

   Τον Απρίλιο του ‘21 υπέγραψε όπως κι άλλοι πλοιοκτήτες, ότι διέθετε τα πλοία του αναλαμβάνοντας τα έξοδα των ναυτικών επιχειρήσεων του αγώνα. Η δράση του είναι πλούσια σε νικηφόρες ναυμαχίες και δύσκολες αποστολές όπως η τροφοδοσία του αποκλεισμένου Μεσολογγίου το ‘26 αρκετές φορές, μέχρι την “Έξοδο” του.

    Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση το 1827 θα του πάρει την αρχηγία του στόλου, υποβιβάζοντας τον σε πλοίαρχο. Ο Καποδίστριας θα τον αποκαταστήσει δίνοντάς του το Στόλο του Αιγαίου. 

   Τον Αύγουστο του 1829 όμως, αφού θα συγκρουστεί μαζί του, παίρνει τα ηνία της αντικαποδιστριακής παράταξης, φτάνοντας τον κυβερνήτη να αποκλείσει την Ύδρα με τα πλοία του εθνικού στόλου. Δυό χρόνια μετά το ‘31 ο Μιαούλης τυφλωμένος από οργή και προκαλώντας τη γενική κατακραυγή, διατάσσει πυρπόληση του νεοαποκτηθέντος ελληνικού στόλου, ανατινάζει τη φρεγάτα “Ελλάς” και τη κορβέτα “Ύδρα”. 

   Αλλά ένα χρόνο μετά, επί Όθωνα, θα αναλάβει αρχηγός του Ναυτικού Διευθυντηρίου με τον βαθμό του ναυάρχου και Σύμβουλος Επικρατείας. Πέθανε τον Ιούνιο του 1835 κι ετάφη στη δεξιά ακτή του λιμανιού του Πειραιά, τώρα ακτή Μιαούλη. Αργότερα μεταφέρθηκε σε τάφο στην είσοδο της Σχολής Δοκίμων.

* Κανάρης, Κανάργιου ή Κανάριου του Μιχαήλ, δημογέροντα των Ψαρών. Παντρεύτηκε τη Μαρία κι απέκτησαν τρεις γιούς, τον Αναγνώστη, τον Γεώργιο και τον Κωσταντή.
Ο τελευταίος όταν πολύ μικρός μένει ορφανός, σαν Κανάρης ξεκινάει μούτσος, να μάθει τα μυστικά της θάλασσας, στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Βουρέκα, που μετέφερε Σουλιώτες από την Πάργα στη Λευκάδα. Στα εικοσιδύο του θα παντρευτεί τη Δέσποινα, κόρη γνωστής οικογένειας του νησιού και αποκτούν επτά παιδιά. 

(Νικόλαος, σκοτώθηκε σε αποστολή στη Βηρυτό - Θεμιστοκλής σκοτώθηκε σε αποστολή στην Αίγυπτο – Μιλτιάδης, Ναύαρχος και πολιτικός – Λυκούργος, νομικός – Μαρία – Αριστείδης, αξιωματικός, σκοτώθηκε έξω από τ’ ανάκτορα Ηρώδου του Αττικού κατά τη διάρκεια των “Ιουνιανών”- Θρασύβουλος, ναύαρχος).

   Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν αν είχε μυηθεί ή όχι στη Φιλική Εταιρεία, όπως και νάχει ήταν από τους πρώτους που διέθεσε εαυτόν στον Αγώνα με “υψηλή εξειδίκευση στις πυρπολήσεις”. Σοφός στις αποφάσεις του και μετρημένος πάντα είχε την εκτίμηση των συναγωνιστών του και το σεβασμό της πολιτείας. 

   Το 1827 στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας αντιπροσωπεύει τα Ψαρά. Θερμός υποστηρικτής του Καποδίστρια, δίπλα του στην καταστολή διαφόρων ανταρσιών στη Μάνη και την Ύδρα. Μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη, αποτραβήχτηκε στη Σύρο, απογοητευμένος για το μέλλον της πατρίδας. Με τον Όθωνα ανακαλείται και παίρνει διάφορα αξιώματα, υποναύαρχος, γερουσιαστής, πρωθυπουργός...
   Παρ’ όλη τη συμμετοχή του στην επαναστατική κίνηση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που αναγκάζει το βασιλιά να παραχωρήσει στους Έλληνες Σύνταγμα, ο τελευταίος πιστεύοντας ότι είναι καλύτερα να έχει έναν Κανάρη με το μέρος του παρά αντίθετό του, τον υπουργοποιεί επανειλημμένα.
   Στην πολιτική αστάθεια που με διαλείμματα θα επικρατήσει μέχρι την έξωση του Όθωνα, καλείται και διατελεί αρκετές φορές πρωθυπουργός. 

   Το 1863 θα βρεθεί στη Δανία σαν ένας από τους αντιπροσώπους του Έθνους, για να προσφέρει το ελληνικό στέμμα στον βασιλιά Γεώργιο Α’ .
   Κι ενώ είχε αποσυρθεί μετά το 1864 στο σπίτι του στην Κυψέλη, το Μάϊο του 1877 επανέρχεται σαν πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. 

   Όμως ο “ναύαρχος” όπως τον αποκαλούσε ο λαός, τον Σεπτέμβριο, πριν γυρίσει ο χρόνος, στα 82 του αλλά επί των επάλξεων όπως πάντα, θα αναχωρήσει με τιμές για το Α’ νεκροταφείο.

* Με τη γραφίδα τους,  Ο Βίκτωρ Ουγκώ συνθέτει τα ποιήματα «Ναβαρίνο» (Navarin), «Ενθουσιασμός» (Enthousiasme), «Κανάρης» (Canaris), «Λαζάρα» (Lazzara) καθώς και το περίφημο«Ελληνόπουλο» (L’ enfant) στο οποίο αναφέρεται με μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση στην σφαγή των Ελλήνων της Χίου από τους Τούρκους. Όλα τα παραπάνω ποιήματα περιελήφθησαν στη συλλογή «Τα Ανατολίτικα» που εκδόθηκε αρχικά στην Γαλλία. Γράφει: «Ο κόσμος είναι μία διεύρυνση της Ελλάδος και η Ελλάς είναι ο κόσμος σε σμίκρυνση»
Ο Λόρδος Βύρων (Byron), Με την ποίησή του ενίσχυσε το φιλελληνικό ρεύμα, ήδη πριν από την Επανάσταση και με τον πρόωρο θάνατό του στο Μεσολόγγι το 1824, συντάραξε τον κόσμο όλο.
Ο Σέλλεϋ (Shelley), ποιητής και φίλος του Βύρωνα, θα συνθέσει το λυρικό δράμα Hellas το οποίο αφιερώνει στον Αλ. Μαυροκορδάτο, σε ένδειξη «θαυμασμού, συμπάθειας και φιλίας». Πρόσφερε χρήματα στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων το 1821, που συγκέντρωσε με το χορικό δράμα ΕΛΛΑΣ, στην Πίζα της Ιταλίας. Οι επιρροές από την τραγωδία του Αισχύλου «ΠΕΡΣΕΣ» είναι εμφανείς.
Ο Σατωμπριάν (Chateaubriand) προσθέτει κι αυτός τ' όνομά του στο κατάλογο των ανθρώπων που συγκινήθηκαν από την ελληνική ψυχή. Με τη συγγραφή, το 1825, του περίφημου φυλλαδίου «Υπόμνημα περί της Ελλάδος», μεταστρέφεται πολιτικά, διερμηνεύει επάξια τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης και παράλληλα ενεργοποιείται στο φιλελληνικό κίνημα.

 Απόσπασμα από το έμμετρο έργο  

"ΙΣΤΟΡΙΕΣ και ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ  

Στίχοι - Κείμενα: Παναγιώτης Β. Ματαράγκας 

Επιμέλεια - Αποτύπωση: Κ. Γ. Ραπακούλια 

   Ιστορίες και Υστερίες της Ιστορίας