1809, Το Χρυσό Κλειδί Ευρώπης και Ασίας

 

                                                 1809

Με το που μπήκε ο νέος χρόνος, στις 5 Ιανουαρίου δηλαδή,
                                    [Ηνωμένο Βασίλειο και Οθωμανική Αυτοκρατορία βάζουν υπογραφή
στη Συνθήκη των Δαρδανελλίων, που και ως "Αρχαίος Κανόνας" είναι γνωστή,
                          [σαν The ancient Rule στη παγκόσμια βιβλιογραφία πρέπει να αναζητηθεί.

Μία συνθήκη που όριζε τα του “αιώνιου μήλου της έριδος”, του Βοσπόρου,

                                 [δηλαδή της Κωνσταντινούπολης, του αρχαίου κόσμου το χρυσό κλειδί,

που όλες τις πόρτες του εμπορίου της Ευρώπης άνοιγε μέσω του Δούναβη,

                                       [ενώ η πόρτα της Ασίας ήταν ένα τσιγάρο δρόμος βαρκάδα από ‘κει.

Τί Τρωικοί πόλεμοι κι ωραίες Ελένες, τί Ξέρξες και Αρταξέρσες και τί Οθωμανοί,
                            [το “πάπλωμα” πάντα ήταν τα στενά, και φτάνοντας στη χρονιά τη φετινή,
ο καυγάς είχε για κάμποσο διευθετηθεί, κι αυτό το κάμποσο με ακροβασίες,
                        [τούμπες πολιτικές και με πολέμους, ως σήμερα μέσες άκρες έχει διατηρηθεί.

Ο στόχος ή μάλλον ο καημός των θαλασσοκρατόρων τότε Βρετανών
                            [ήτανε το κλείδωμα του μπαμπούλα, δηλαδή οι Ρώσοι να μπούνε σε κλουβί
και έτσι σύμφωνα με την συνθήκη «τα Στενά θα έπρεπε να είναι κλειστά
                                 [για πλοία πολεμικά», επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο να αποκλειστεί
μέσα στη Μαύρη Θάλασσα η Ρωσία, ούτως ώστε να μην είναι σε θέση
                              [να απειλήσει το εμπόριο της Βρετανίας σε Ινδία κι ολούθε στην Ανατολή.

Όσο για την Ευρώπη αυτού του έτους, η πιότερη, στο αίμα είχε πνιγεί,
       [αμέτρητοι οι νεκροί στα δύο μέτωπα κατά του Ναπολέοντα, στο πρώτο της Βαυαρίας
τον πολεμούσαν οι Αυστριακοί και στο δεύτερο της Ιβηρικής, οι Βρετανοί
                             [πλάι-πλάι με επαναστάτες και στρατό της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.
Το αίμα ρέει σε Κορούνια, Θιουδάδ Ρεάλ, Μεδεγίν. Ταλαβέρα στην Ιβηρική,
                        [ Άμπενσμπεργκ Έγκμουλ, Ρέγκενσμπουρκ. Άσπερν-Έσσλινγκ στη Βαυαρία,
και ναι μεν στην Ιβηρική ο ανταρτοπόλεμος για χρόνια θα συνεχιστεί,
                                    [στο άλλο όμως μέτωπο με τη διήμερη μάχη του Βάγκραμ, η Αυστρία,
η πρώην αυτοκρατορία των Αψβούργων θα υποκλιθεί στη πολεμική ιδιοφυΐα
                         [του Βοναπάρτη αφού οι Αυστριακοί με τρομακτικές απώλειες θα ηττηθούν
και του Schonbrunn θα υπογράψουν τη ταπεινωτική συνθήκη,
                                      [με αποτέλεσμα εδάφη της με πληθυσμό κατά ένα έκτο θα μειωθούν.

Η Ναπολεόντειος Γαλλία* ήταν το ισχυρότερο έθνος στην Ευρώπη, κι ότι...
                     [η τελευταία νίκη της θάταν στο Βάγκραμ, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί,
ούτε κι οι σκλαβωμένοι Έλληνες, οι οποίοι απ’ τα ξανθά τα γένη απογοητευμένοι,
                        [στον αήττητο μελαχρινό Κορσικανό για να λευτερωθούνε είχανε κρεμαστεί.

Κι όμως σε κείνη την πλήρη άπνοια τόσων αιώνων, φέτος μία πνοή ανέμου
                                     [χάιδεψε κάπως τα κρεμασμένα ιστία του ιστιοφόρου της Ελευθερίας
καθώς στο Παρίσι ανάμεσα στις μυστικές εταιρείες φιλελευθέρων ιδεών
                           [όπως οι Καρμπονάροι, Δεκεμβριστές κ.λπ, την σύσταση είχαμε άλλης μίας,
της εθνικής οργάνωσης με την επωνυμία «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο*»
                                              [που ήταν ο προάγγελος της μεταγενέστερης, Φιλικής Εταιρείας.

“Ιδρυτής και ψυχή του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου ήτο ο Γρηγόριος Ζαλύκης*
                          [Έλληνας λόγιος, συγγραφέας και διπλωμάτης, τυγχάνων υψηλής παιδείας,
εκ Θεσσαλονίκης, που σκοπό είχε την πνευματική ανάταση των Ελλήνων,
     [ώστε άνεμος ξεσηκωμού να πνεύσει κατά της φθίνουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας”.

Στον προηγούμενο αιώνα, διάφορες μυστικές εταιρείες είχανε προηγηθεί,
                                [και μεταξύ των σημαντικότερων μπορούμε να αναφέρουμε την εταιρεία  
«Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε από τον ηγεμόνα της Βλαχίας, 
                                      [Μουρούζη Αλέξανδρο, το 1777, στο Hermanstadt στη Τρανσυλβανία, 
ή την ίδρυση το 1780 της “Εταιρείας των Φίλων” στο Βουκουρέστι 
                                                              [που λέγεται ότι ο Ρήγας Φεραίος μέλος της είχε υπάρξει,

ή δυο χρόνια μετά η Ελληνοδακική ή Γραικοδακική Φιλολογική Εταιρεία, κέντρο
                            [σημαντικό των Νεοελληνικών Γραμμάτων στο Δούναβη με πλούσια δράση.

Μία ακόμα εταιρεία η “Φοίνιξ” που ιδρύθηκε, μετά τη φυγή στη Ρωσία,
                              [το 1787 του ηγεμόνα της Βλαχίας, Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ή Φιραρή
δηλαδή φυγά, κατά τη διάρκεια μάλιστα της ηγεμονίας του, εκείνος είχε μυήσει
                                           [στον “Φοίνικα” τους, Κωνσταντίνο Υψηλάντη και Ρήγα Βελεστινλή,
αλλά τον δεύτερο τον βρίσκουμε και στις: “Εταιρεία της Αθηνάς”, 

         [“Ρόπαλον του Ηρακλέους”, και “Εταιρεία των Καλών Εξαδέλφων” να έχει συμμετοχή.


             για την συνέχεια του έργου "ΙΣΤΟΡΙΕΣ & ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ" πατήστε ΕΔΩ       

                                                           

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Ναπολεόντειος Γαλλία, Το Παρίσι του 1809 εξακολουθούσε ν' αποτελεί το κέντρο της πολιτικής δραστηριότητας της Ευρώπης και συμπίπτει με το ζενίθ της αυτοκρατορικής αίγλης του Ναπολέοντα. Ολόκληρη η φεουδαρχική Ευρώπη βρισκόταν γονατισμένη στα πόδια του και οι Ναπολεόντειοι αετοί δοκιμάζουν τα φτερά τους για την τελική εξόρμηση. Είναι λοιπόν φυσικό να υπάρχουν αυτή την εποχή πολιτικοί κύκλοι μέσα στους υπόδουλους λαούς που να στρέφουν προς το Ναπολέοντα τα βλέμματά τους και τις ελπίδες τους. Αλλά και ο ίδιος ούτε μια στιγμή δεν έπαψε να τις καλλιεργεί από την πλευρά του. Όχι μόνο ανέχτηκε αλλά και ενθάρρυνε τον εταιρισμό (τις μυστικές πολιτικές οργανώσεις των ξένων στο Παρίσι), με την πρόθεση να δημιουργεί διαρκώς γύρω στην πολιτική του σύμμαχες δυνάμεις, που σε μια δεδομένη στιγμή θα ήταν εύκολο και δυνατό να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τα πολιτικά του σχέδια σε κάθε γωνιά της Ευρώπης.

* Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο, Η φιλοσοφική σκέψη των Γάλλων κοινωνιστών Montesquieu, J.J. Rousseau, Diderot, Voltaire κ.α έφτανε παντού και διαμόρφωνε πλέον μία νέα επαναστατική δυναμική αλλά όπως δεν είχαν τη δυνατότητα ελεύθερης διακήρυξης των ιδεών τους, άρχισαν να ιδρύουν ή να προσχωρούν σε μυστικές εταιρείες.
Οι σοβαρότερες απ΄ αυτές ήταν τεκτονογενείς. Ήδη ο τεκτονισμός έκλεινε 100 χρόνια λειτουργίας, ιδρύθηκε το 1717 στην Αγγλία, με πολύ γρήγορη μετάδοση και επέκταση σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Τεκτονισμός συνδέθηκε, υιοθέτησε και συμπορεύτηκε με την φιλοσοφία του Διαφωτισμού. Το τρίπτυχο Ελευθερία – Ισότης – Αδελφότης μπήκε ως προμετωπίδα σε όλες τις Στοές, χώρους όπου γινόντουσαν οι συναντήσεις, η ανταλλαγή απόψεων και το κήρυγμα της ιδεολογίας, με την απαραίτητη ασφάλεια που εξασφαλιζόταν από τη γνώση μυστικών σημείων αναγνώρισης για την είσοδο στις συνεδρίες.
Η τεκτονική διδασκαλία απείχε από μυστικιστές και μεταφυσικές δοξασίες. Στις Τεκτονικές Στοές λοιπόν έβρισκαν καταφύγιο όλα τα φιλελεύθερα πνεύματα της εποχής. Σ΄αυτό το πλαίσιο αρκετές φωτεινές μορφές θα επιχειρήσουν να μεταλαμπαδεύσουν στο υπόλοιπο γένος τις φιλελεύθερες ιδέες της εποχής και να το μορφώσουν, προκειμένου να ξεσηκωθεί και να διεκδικήσει τα δίκαιά του. Πολλές είναι οι Εταιρείες και οι Στοές που στήνονται η μία μετά την άλλη όπως “Η Εταιρεία των φίλων” 1780 στο Βουκουρέστι, το “Ρόπαλο του Ηρακλέους”, ο “Αλέξανδρος”, ο “Φοίνιξ”, η “Αθηνά”.
Η παλαιότερη Ελληνική εταιρεία είναι γνωστή ως «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» του Παρισιού (1809) δεν ήταν έξω από τα επεκτατικά σχέδια του Ναπολέοντα, παρά την εφεκτική του στάση απέναντι στην Τουρκία τη συγκεκριμένη εκείνη πολιτική στιγμή.
Η ίδρυσή του και η δραστηριότητά του διευκόλυνε την ύπαρξη ενός "ελληνικού ζητήματος", που δεν ήταν διόλου απίθανο να χρησιμοποιηθεί κάποτε σαν επικουρικό επιχείρημα μιας μεσογειακής πολιτικής σε βάρος της Τουρκίας.

* Γρηγόριος Ζαλύκης, Διπλωματικός εκπρόσωπος του ηγεμόνα της Βλαχίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη και ιδρυτής του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου, μυστικής οργάνωσης που ίδρυσε το 1809, με σημαντική δράση για τους Έλληνες.

   Κύριος μοχλός της οργάνωσης που δεν ήταν όμως καμωμένος από την ορμητική και επαναστατική στόφα του Ρήγα, ούτε άγγιζε καν την οργανωτική του ιδιοφυΐα αλλά ένας λόγιος και διπλωμάτης με χαμηλό πολιτικό ανάστημα, πρόθυμος να εξυπηρετήσει την πατρίδα του, εξασφαλίζοντας, από τα παρασκήνια, τη συμπαράσταση της γαλλικής πολιτικής.

    Αφού σπούδασε στα σχολεία της πατρίδας του, πήγε στο Βουκουρέστι όπου τον προσέλκυσε η λαμπρή φήμη του δασκάλου Λάμπρου Φωτιάδη. Με τον μεγάλο εκείνο δάσκαλο τελειοποιήθηκε στην ελληνική και τη λατινική φιλολογία. 

   Το 1802 ο ηγεμόνας της Βλαχίας Σκαρλάτος Καλλιμάχης τον έστειλε στο Παρίσι για πολιτικές υποθέσεις. Εκεί εγκαταστάθηκε, έγινε γραμματέας του Ωγκύστ ντε Σουαζέλ Γκουφιέ, βοηθώντας τον στην έκδοση του κλασσικού περιηγητικού συγγράμματός του «Voyage pittoresque en Grèce». 

   Για τον εαυτό του ο Ζαλύκης θα κρατήσει τη γραμματεία του “Ε.Ξ.”και θα προσφέρει 

την προεδρία στο Γάλλο ευγενή Αύγουστο - Γαβριήλ Σουαζέλ – Γκουφιέ, γνωστό λόγιο και φιλέλληνα της εποχής, που προερχόταν από το παλιό καθεστώς των Βουρβώνων και των Καπέτων, πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη άλλοτε, είχε φήμη ανθρώπου,

που εξυπηρέτησε από τη θέση του, το ελληνικό στοιχείο και ασχολήθηκε με τον ελληνικό πολιτισμό στα αρχαιολογικά ταξίδια του στην Ελλάδα. 

   Ταμίας της οργάνωσης αναδείχτηκε ο Έλληνας έμπορος του Παρισιού Στέφανος Χατζημόσχος και μέλη της διοίκησης οι Δημήτρης Κομνηνός - Υψηλάντης, πρίγκηπας Φαναριώτης και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, νέος σπουδαστής, ο κατοπινός αγωνιστής της "Φιλικής Εταιρίας" και μέλος της ιδρυτικής τριάδας της στην Οδησσό.

   Οι Σκοποί του "Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου" ήταν καμουφλαρισμένοι κάτω από ένα μορφωτικό πρόγραμμα μελέτης τους αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ενώ παράλληλα ανάμεσα στους μακροπρόθεσμους σκοπούς του έβαζε την παροχή υποτροφιών σε Έλληνες σπουδαστές στο Παρίσι, με χρήματα που θα μαζεύονταν από τις εισφορές των μελών. Αυτός ήταν ο νόμιμος κλάδος της δραστηριότητάς του.   

Ο Ζαλύκης συνέταξε δύο λεξικά, το ένα γαλλικό και το άλλο ελληνικό. Το 1816 έγινε ο πρώτος γραμματέας της Οθωμανικής πρεσβείας στο Παρίσι, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1820. Τότε πήγε στο Βουκουρέστι. Με την έναρξη της επανάστασης πήγε στην Τρανσυλβανία και μετά μετέβη στην Βεσσαραβία όπου συνέγραψε το 1822 τον “περί της Ελληνικής Επαναστάσεως Διάλογον”.

Στην Πετρούπολη γνώρισε τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο και πήρε από αυτόν σημαντική χρηματική βοήθεια. Επιστρέφοντας στο Παρίσι προσεβλήθηκε από εγκεφαλικό πυρετό και απεβίωσε στις 4 Οκτωβρίου 1827. 

Κάτω από το μορφωτικό πρόγραμμα του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου” 

κρύβονταν οι αληθινές επιδιώξεις της οργάνωσης, που ήταν:

    - Να επηρεαστεί το περιβάλλον του Γάλλου αυτοκράτορα ώστε να πεισθεί και να δράσει ένοπλα κατά της Τουρκίας απελευθερώνοντας την Ελλάδα με τη δύναμη των γαλλικών όπλων.

    - Να στρατολογηθούν Έλληνες και ξένοι και να σχηματισθεί μια λεγεώνα, που θα κατέβαινε την κατάλληλη στιγμή στην Ελλάδα και θα πολεμούσε στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων.

    - Να συγκεντρωθούν χρήματα και όπλα που θα προωθούνταν στην Ελλάδα όταν θα έφτανε η ώρα της ένοπλης δράσης.

    Για την λειτουργία του παράνομου κλάδου της η οργάνωση κινήθηκε αρκετά δραστήρια μέσα στα πλαίσια των συνωμοτικών κανόνων, όπως εφαρμόζονταν από τις άλλες παρόμοιες εταιρίες των Καρμπονάρων και των Μασσόνων, που δρούσαν μυστικά στο Παρίσι την ίδια εποχή, και δούλευαν για την εθνικοαπελευθερωτική και εθνικοενωτική εξέγερση στην Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Νεάπολη και αλλού. Τα μέλη του "Ε.Ξ." δεσμεύονταν με όρκο και αναγνωρίζονταν μεταξύ τους από το χρυσό δακτυλίδι που φορούσαν με σκαλισμένα τα αρχικά Φ.Ε.Δ.Α. Φιλικός Ελληνικός Δεσμός Άλυτος. Ανάμεσα στις σημαντικές υπηρεσίες που πρόσφερε στο ένοπλο κίνημα της ελληνικής κλεφτουριάς ήταν η αποστολή 40.000 τουφεκιών στους ορεινούς πληθυσμούς του Μοριά, της Ηπείρου και της Μακεδονίας.

    Στο “Ξενοδοχείο” συμμετείχε ενεργά και ένας απόγονος των Ελλήνων που είχαν καταφύγει τον 17ο αι. από τη Μάνη στην Κορσική, ο Δημήτριος Κομνηνός, στον οποίο ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ είχε απονείμει τον τίτλο του πρίγκιπα, ως δήθεν απογόνου του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας, Δαβίδ Κομνηνού και ο οποίος συνδεόταν με την οικογένεια Βοναπάρτη. 

   Ο Σάθας υποστηρίζει ότι η οργάνωση είχε συστηθεί «συνεργεία του Ναπολέοντος». 

Εδώ γεννάται το ερώτημα ήταν όντως ενήμερος ο Ναπολέων, μέσω του πρίγκιπα Κομνηνού, για τους σκοπούς του “Ε. Ξ.”; 

    Στα παραλειπόμενα της εποχής μαθαίνουμε ότι ο Κοραής που παρέμεινε έως το τέλος ορκισμένος εχθρός της οργάνωσης, την χαρακτήριζε «...συνωμοσία δύο ἤ τριῶν πονηρῶν ἀνθρωπίσκων μὲ ἄλλους δύο ἤ τρεῖς ἠλιθίους», την οποία «ὁ μωροπαμπόνηρος (δηλ. ο Ζαλύκης) ἐσύστησε καθ’ αὐτὸ διὰ νὰ ἀτιμάσῃ καὶ νὰ βλάψῃ ἐμέ, ἤγουν μὲ ἐλπίδα νὰ ἐμβάσῃ ὅλους τοὺς ἐδῶ Γραικοὺς εἰς αὐτήν, πλὴν ἐμοῦ, καὶ οὕτω νὰ ἔχῃ πρόφασιν εὐλογοφανῆ νὰ κηρύττῃ, ὅτι μόνος ἐγὼ ἀποσκιρτῶ ἀπὸ τὴν μετὰ τοῦ γένους ὁμόνοιαν. Καὶ ἐνδέχεται νὰ τὸ κατορθώσῃ…».

    Ωστόσο η πορεία των γεγονότων θα τον διαψεύσει... Το Παρίσι δεν θα μεταβληθεί σε προπύργιο της επανάστασης και των αντιπάλων του, αντίθετα, μετά την οριστική πτώση του Ναπολέοντα, θα πάψει να αποτελεί κέντρο ζύμωσης, ο Ζαλίκογλου θα το εγκαταλείψει, ο Τσακάλωφ θα φύγει για τη Ρωσία, ενώ το επίσης μέλος του “Ξενοδοχείου”, 

ο Κ. Νικολόπουλος, θα στραφεί στη φιλολογική-γλωσσική δραστηριότητα, με την έκδοση της “Μέλισσας”. Πάντως, το “Ξενοδοχείον” θα αποτελέσει όντως τον σημαντικότερο πρόδρομο της Φιλικής Εταιρείας, ένα ακόμα “κληροδότημα” της γαλλικής Επανάστασης στην ελληνική.

   Προάγγελος Φιλικής Εταιρείας που όμως η οργανωτική δράση του κράτησε όσο ο Ναπολέων βρισκόταν στην εξουσία. Μετά την πρώτη πτώση του άρχισε να μαραζώνει μέσα στο κλίμα της άγριας τρομοκρατίας που είχε εξαπολυθεί στην Ευρώπη εναντίον των μυστικών εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων από τις δυνάμεις που συγκρότησαν αργότερα (1815) την "Ιερή Συμμαχία". 

   Σιγά-σιγά εκφυλίστηκε σαν οργανωτική μονάδα κι εντελώς ακινητοποιημένο πια, μετέφερε την έδρα του από το Παρίσι στη Μόσχα, όπου το κλίμα ήταν πιο κατάλληλο. 

   Η ρωσική μεγαλούπολη είχε γίνει επίκεντρο τότε των σχεδίων των Ελλήνων, λόγω της αίγλης που είχε αποκτήσει η Ρωσία στα μάτια τους με τους ρωσοτουρκικούς πολέμους. Αλλά και εκεί δεν μπόρεσε να πάρει απάνω του. Η πολιτική πυξίδα έδειχνε την οριστική μετατόπιση του Ελληνικού ζητήματος στο εσωτερικό της Ελλάδας, στις ίδιες τις δυνάμεις των σκλάβων. Και το νέο τούτο προσανατολισμό, συνδυάζοντάς το με το ευνοϊκό ρωσικό κλίμα, ήρθε να εκμεταλλευθεί το 1814 η "Φιλική Εταιρία".

______________________________________________________________________________

   

Απόσπασμα από το έμμετρο έργο  

"ΙΣΤΟΡΙΕΣ και ΥΣΤΕΡΙΕΣ της ΙΣΤΟΡΙΑΣ  

Στίχοι - Κείμενα: Παναγιώτης Β. Ματαράγκας 

Επιμέλεια - Αποτύπωση: Κ. Γ. Ραπακούλια 

   Ιστορίες και Υστερίες της Ιστορίας